Muğla’nın Kavaklıdere ilçesinde bakırcı ve kalaycı ustalarının 400 yıl önce geliştirdiği “Palleci dili”, yalnızca kelimelerden değil, bir esnaf kültüründen doğdu. Bugün unutulmak üzere olan bu gizli meslek dili, son ustaların belleğinde yaşamaya devam ediyor.
Muğla’nın Kavaklıdere ilçesinde, el emeğiyle çalışan ustalar yüzyıllar boyunca sadece metal değil, bir dil de dövdüler. “Palleci dili” adı verilen bu şifreli meslek dili, zanaatkârlar arasında özel bir iletişim yöntemi olarak kullanıldı. Yaklaşık 400 yıllık geçmişe sahip bu sözlü miras, günümüzde unutulmaya yüz tutmuş durumda. Palleci dili, ustaların yalnızca kendi aralarında anlaşabildiği; müşterilerin, rakiplerin veya dışarıdan hiç kimsenin anlayamayacağı şekilde oluşturulmuş gizli bir sistemdi. Hem kelimeler hem de sayılar bu özel dile göre yeniden adlandırılmıştı.
Zamanın kalaycı ve bakırcı ustaları, hem ticaret sırlarını korumak hem de kendi aralarında dayanışma sağlamak amacıyla bu dili oluşturdu. Anadolu’nun başka hiçbir bölgesinde örneği bulunmayan bu lisan, yüzyıllar boyunca yalnızca sözlü olarak aktarıldı. Ustalar arasında “yıkım” güzel anlamına gelirken, “kös” çirkin demekti. Müşteriye ise “metrek” denirdi. Günlük konuşmalarda bu kelimeler üzerinden haberleşilir, dışarıdan biri bu dili asla çözemezdi.
SON USTALAR KONUŞUYOR
Palleci dili, bugün artık sadece birkaç usta tarafından biliniyor. Gençlerin zanaatkârlığa ilgisinin azalması, bu özel dilin de geleceğini tehdit ediyor.
Kavaklıdere Esnaf ve Sanatkârlar Odası Başkanı Ümit Alper, Palleci dilinin sadece bir konuşma biçimi değil, bir esnaf ahlakı olduğunu vurguluyor: “Bu dil ustalık kültürüdür. Dayanışmanın, paylaşmanın, iş ahlakının gizli sesidir. Şimdi bu dili bilen birkaç kişi kaldı ama biz bu kültürü kaybetmek istemiyoruz.”
EŞSİZ BİR SÖZLÜ KÜLTÜR ÖRNEĞİ
Palleci dili, yalnızca bir zanaat jargonundan ibaret değil. Aynı zamanda Anadolu’nun sözlü kültür geleneğinin yaşayan son örneklerinden biri. Ustadan çırağa, dükkândan sokağa yayılan bu kelimeler, bir zamanlar Kavaklıdere sokaklarında yankılanan dayanışmanın sesi oldu.
BELGESELLEŞEN DİL: SÖZLÜKTEN DİJİTAL ARŞİVE
Kaybolma tehlikesi altındaki Palleci dilini yaşatmak amacıyla, Kavaklıdere Belediyesi ve Esnaf Odası tarafından bir Palleci Dili Sözlüğü hazırlandı. Güney Ege Kalkınma Ajansı desteğiyle sözlük dijital ortama aktarıldı. Hazırlanan kelime arşivleri ve örnek cümleler ileride yapılacak belgesel ve akademik çalışmalara da kaynak olacak.
Kurumlar ayrıca bu dilin UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne alınması için de çalışma başlatmayı planlıyor.
PALLECİ DİLİNDEN ÖRNEKLER
Metrek → Müşteri
Yıkım → Güzel
Kös → Çirkin
Nasifin nezillisi tuna → Yediğimiz yemeğin parası pahalı
Alyası iphal ettik → Kalay işi tamamlandı
Talabamız mep → Bugün iş yok
Not: Palleci dili yaklaşık 300 kelimelik bir sözlük içeriğine sahiptir.
