Türkiye’nin ilk ve tek deniz kaplumbağası hastanesi olan Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) yalnızca yaralı Caretta carettaları tedavi etmekle kalmıyor; bilim, teknoloji ve toplumsal iş birliğiyle türlerin geleceğini koruma altına alıyor.
Türkiye’nin deniz kaplumbağalarını koruma konusundaki en önemli merkezlerinden biri olan DEKAMER, bugüne dek 360’tan fazla yaralı deniz kaplumbağasını tedavi ederek doğal yaşamına kavuşturdu. Muğla’nın Ortaca ilçesi Dalyan Mahallesi’nde yer alan merkez, Türkiye’nin ilk ve tek “Caretta Caretta Hastanesi” olarak faaliyet gösteriyor.
Kurulduğu 2009 yılından bu yana bilimsel araştırmalarla ve kamuoyunu bilinçlendirme çalışmalarıyla dikkat çeken merkez, sadece hayvanları tedavi etmiyor; aynı zamanda doğayı, bilimi ve kültürel değerleri bir araya getiriyor.
Tehlike Denizlerde Gizli
DEKAMER’in kurucusu Prof. Dr. Yakup Kaska, deniz kaplumbağalarının karşılaştığı en büyük tehdidin karada değil, denizlerde olduğunu belirtiyor. “Kaplumbağaların yaşamlarının %99’u denizde geçiyor. Balıkçı ağlarına takılmaları, tekne pervanelerinin çarpması, plastik kirliliği gibi tehlikeler, karasal tehditlerden çok daha büyük risk oluşturuyor.” diyen Kaska, sahillerde ise şemsiyelerin yuvaların üzerine saplanması, araçların kumsallara girmesi ve yapay ışıkların yavruları denizden uzaklaştırmasının sorun yarattığını vurguluyor.
360 Kaplumbağa Hayata Döndü
Yaralı bir kaplumbağa merkeze ulaştığında ilk müdahalesi veteriner hekimler tarafından yapılıyor. Röntgen, kan tahlili gibi tetkiklerin ardından su altında dinlenme ve ilaç tedavisi süreci başlıyor. Prof. Dr. Kaska, “Bazı vakalar 1-2 yıl boyunca merkezde kalabiliyor. Bugüne kadar 360 kaplumbağayı sağlığına kavuşturup denize saldık.” dedi.
Ayrıca DEKAMER’in yaz aylarında gönüllülere ve ziyaretçilere açık olduğunu da hatırlatan Kaska, “Her yıl onlarca gönüllüyle birlikte sahada çalışıyoruz. Yavrulama dönemlerinde plaj devriyeleri yapılıyor, yuvalar koruma altına alınıyor ve elde edilen veriler bilimsel araştırmalarda kullanılıyor.” şeklinde konuştu.
Dünyada Bir İlk: Üç Boyutlu Titanyum Çene
DEKAMER, 2015 yılında dünyada ilk kez bir deniz kaplumbağasına üç boyutlu yazıcıyla üretilmiş titanyum çene implantı takılmasıyla bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Kaska, “Bu kaplumbağa, normal beslenemezken tekrar yaşam fonksiyonlarına kavuştu. Şimdi ise kabuk onarımları için diş dolgusu benzeri maddeler üzerinde çalışıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Uyduyla Gizemli Göç Yolları İzleniyor
Deniz kaplumbağalarının denizlerdeki yaşamları hakkında bilgi edinmek için kullanılan uydu takip cihazları sayesinde göç rotaları ve davranışları izleniyor. “Tuba” adlı bir deniz kaplumbağasının dört yılı aşkın süreyle izlenmesiyle, Akdeniz’de en uzun süre takip edilen kaplumbağa kayda geçti. Bu sayede, Dalyan’dan çıkan bazı kaplumbağaların Tunus platosuna, bazılarının ise Adriyatik’e göç ettiği tespit edildi.
İklim Değişikliği Cinsiyeti Değiştiriyor
Kaplumbağaların cinsiyetleri, yumurtaların geliştiği kumun sıcaklığına bağlı olarak belirleniyor. Artan sıcaklıklar, dişi bireylerin oranını artırıyor. “Şu anda yavruların %85’i dişi. Bu, uzun vadede erkek bireylerin azalmasıyla türün devamı için risk oluşturabilir.” diyen Kaska, gölgeleme ve sezona göre yumurtlama alanı takibiyle bu dengenin sağlanmasına çalıştıklarını belirtti.
Yerel İş Birlikleriyle Koruma Mümkün
Prof. Dr. Kaska, bölgedeki turizmciler ve balıkçılarla kurulan olumlu ilişkilerin koruma başarısında çok önemli olduğunu vurguladı. “Eskiden yuva bulan otel işletmecileri bundan çekinirken şimdi gurur duyuyorlar. Balıkçılar ise ağlarına takılan kaplumbağaları merkezimize ulaştırmak için bizle doğrudan iletişime geçiyor.” dedi.
Ayrıca DEKAMER gönüllülerinin, gece devriyelerine çıkarak sahile çıkan anne kaplumbağaların yumurta bıraktığı alanları belirlediği ve bu alanların korunduğu; yavruların ise güvenle denize ulaşmasının sağlandığı aktarıldı. Yaz aylarında binlerce ziyaretçi hem bu özel canlılarla tanışma fırsatı buluyor hem de çevre bilinci kazanıyor.
Türkiye Deniz Kaplumbağalarının Ana Vatanı
Akdeniz’de yuvalayan Caretta carettaların %40’ı ve yeşil deniz kaplumbağalarının (Chelonia mydas) %80’i Türkiye kıyılarını tercih ediyor. Bu durum, ülkemizi deniz kaplumbağalarının korunmasında kilit ülke haline getiriyor. Prof. Dr. Kaska, “Bir kaplumbağayı kurtarmak, bin yavrunun 25 yıl boyunca yaşamda kalmasına eşdeğerdir.” diyerek merkezin önemini vurguladı.
İztuzu Plajı’nda bu yılın ilk Caretta caretta yuvası da DEKAMER ekibi tarafından tespit edilerek koruma altına alındı. Yaz sonuna kadar binlerce yavrunun denize ulaşması bekleniyor.
Haber: Adilcan Özdemir
